«Το λάθος διορθώνεται με λάθος;»

κείμενο που δημοσιεύτηκε στο ένθετο Οικοτριβές της κυριακάτικης Αυγής 29.04.2013

Το 1988 εκκινεί τη λειτουργία του το ΥΗΕ Πηγών Αώου. Από την ημέρα εκείνη 100 εκ. κυβικά μέτρα νερού τον χρόνο πάυουν να ακολουθούν μια διαδρομή χιλιάδων χρόνων. Ο Αώος καταλήγει τα επόμενα χρόνια να είναι παραπόταμος του Ρέματος Βάλια Κάλντα (Αρκουδόρεμα), να μη συναντά, τους θερινούς μήνες (τα τελευταία χρόνια) στην Κόνιτσα, τον Βοϊδομάτη και τον Σαραντάπορο. Οι πληθυσμοί της πέστροφας και του  νημάχειλου του ποτάμιου, (μπριάνι), φθίνουν συνεχώς. Το ογκωδέστερο ψάρι του ποταμού, το «συρτάρι», είδος συγγενές με τον κέφαλο, έχει εξαφανιστεί. Αντίθετα η καραβίδα, είδος μέχρι πρόσφατα όχι συχνό στον Αώο, έχει πολλαπλασιαστεί. Η πτώση της ροής ελαττώθηκε και η στασιμότητα των υδάτων αυξάνει τη θερμοκρασία του ποταμού  μειώνοντας τον αερισμό και την οξυγόνωση των υδάτων. Ο πυθμένας καλύπτεται πια από λάσπη και εμφανίζει ευτροφισμό.

 Η Μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων των έργων του φράγματος πηγών Αώου έγινε τυπικά, γρήγορα και εκ των υστέρων, ενώ στερείται  επιστημονικής εγκυρότητας. Από την άλλη, το Ίδρυμα Γουλανδρή εκπόνησε μελέτη που ζητά μέρος του υδάτινου όγκου του φράγματος να επιστρέψει στη φυσική του ροή.

Σε μια περίοδο που διαλύεται η καθημερινότητα της κοινωνικής πλειοψηφίας με τις εφαρμοζόμενες πολιτικές, τα αντανακλαστικά της λαϊκής αντίδρασης δε βρίσκονται στο ύψος των περιστάσεων. Σήμερα, τίθεται και πάλι το θέμα δημιουργίας φράγματος στον Αώο, στην περιοχή άνω της Βωβούσας.

Παρά τη συντριπτική άρνηση φορέων και πολιτών, το αρμόδιο Υπουργείο δεν αίρει, τελεσίδικα, από τους σχεδιασμούς του ένα έργο που θα αποτελέσει τη χαριστική βολή στο ήδη επιβαρυμένο οικοσύστημα της Βόρειας Πίνδου.

Οι επιπτώσεις του ανωτέρω φράγματος δεν χρειάζονται επιστημονικές μελέτες για να τεκμηριωθούν, αφού η απλή παρατήρηση του όγκου υδάτων του Αώου, ιδίως το καλοκαίρι, της υδροπανίδας, της εναπόθεσης ιλύος και του φυτικού ευτροφισμού στον άλλοτε πετρώδη πυθμένα του ποταμού, τις καθιστά εύκολα αντιληπτές. Παράλληλα, οι παρεμβάσεις που απαιτούνται για την κατασκευή του (μεταφορά υλικών, αγωγοί, διάνοιξη δρόμων) θα επιβαρύνουν σε μεγάλο βαθμό το δάσος και το οικοσύστημα σε απόσταση πολύ κοντά στα όρια του δρυμού Βάλια Κάλντα.  

 Η φραγματοποίηση  των εκβολών της Βάλια Κάλντα, που αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους ελληνικούς δρυμούς, θα αποτελέσει την ταφόπλακα ενός μεγάλου τμήματος του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και δη του τμήματος Βίκου Αώου που  ανακηρύχθηκε Εθνικό Πάρκο το 1973.

Η τοπική κοινωνία δε ζητά απλά να πάψει να υφίσταται το σχέδιο του φράγματος της Βωβούσας, αλλά να εκτιμηθούν οι επιπτώσεις και το νομικό πλαίσιο του ήδη υπάρχοντος φράγματος των Πηγών Αώου.

Για ποιο λόγο υπάρχει τέτοια εμμονή στο συγκεκριμένο έργο; Το θέμα κατασκευής του φράγματος έρχεται και παρέρχεται με αλλεπάλληλες αναβολές και απορρίψεις (1995 από το ΥΠΕΧΩΔΕ και το 2009 από την Τ. Μπιρμπίλη). Ποια είναι η εικόνα που έχουν για αυτό που σήμερα ονομάζουμε Αώο, όσοι επαναφέρουν το θέμα; Υπάρχει εμπεριστατωμένη καταγραφή και μελέτη της ποσότητας υδάτων στο ύψος της Υδροληψίας και γιατί στις προτάσεις και τους υπολογισμούς που τις συνοδεύουν λαμβάνουν υπόψη την παροχή στη σμίξη Αώου, Βοϊδομάτη και Σαραντάπορου;   Μπορεί να κατασκευαστεί ένα φράγμα μέσα σε Ζώνη Διατήρησης Οικοτόπων και Ειδών (ΦΕΚ 639/2005) όπου θα διαταράξει κατάντη περιοχές Natura από την Βωβούσα μέχρι την Κόνιτσα;

Και αν  τεχνικά και οικονομικά , το έργο κρίνεται  «εφικτό» και κερδοφόρο, βιολογικά και περιβαλλοντικά, ο Αώος αντέχει μια τέτοια επέμβαση; Έστω και ενός φράγματος που δεν θα εκτρέπει ποσότητα νερού!

Η ανησυχία γίνεται ακόμη μεγαλύτερη από τη στιγμή που αναμένεται το έργο να προχωρήσει με διαδικασίες fast-track, που σημαίνει ότι θα παρακαμφθούν ακόμα και οι στοιχειώδεις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις. Ακόμα και η υποτυπώδης δημόσια διαβούλευση με την τοπική κοινωνία και τους φορείς που διαφωνούν με το έργο αυτό, ήδη θυσιάζεται για την επιτάχυνση της  «επένδυσης».

Το έργο δεν μπορεί να χαρακτηριστεί ούτε υποτυπωδώς, «αναπτυξιακό» για την τοπική κοινωνία. Ούτε θέσεις εργασίας δημιουργούνται, ούτε αναπτυξιακές υποδομές. Αντιθέτως καταστρέφεται το περιβάλλον που αποτελεί βασικό πόρο για τους ντόπιους που έχουν επενδύσει σε αυτό με ήπιας έντασης, αξιόλογες υποδομές. Κέρδη για λίγους, κέρδη για ΤΕΡΝΑ και ΔΕΗ Ανανεώσιμες και όποιους κρύβονται πίσω τους, είναι το μόνο όφελος της επένδυσης.

Υπερασπιζόμαστε τον τόπο μας και το φυσικό περιβάλλον ώστε να τα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές όπως τα παραλάβαμε. Αντιστεκόμαστε σε μια «ανάπτυξη» που στο επίκεντρο έχει μόνο τους αριθμούς, την κερδοφορία των «μεγάλων» με κάθε κόστος (περιβαλλοντικό, κοινωνικό, πολιτισμικό). Ελπίδα μας η αλληλεγγύη των κινημάτων και η ενεργοποίηση των πολιτών ώστε να κάνουμε τον αγώνα της προστασίας του Αώου υπόθεση όλων μας….

Δημήτρης Δρούγιας

Παύλος Κοντογιάννης

Χρόνης Δρούγιας

Γιάννης Γιαννούλης

Μέλη της «Κίνησης για την προστασία του Αώου»