Η διαχείριση του φυσικού μας πλούτου, ειδικά τα τελευταία χρόνια, μοιάζει να χαρακτηρίζεται από μια ύπουλα βαφτισμένη «αειφορική» προσέγγιση. Τα παραδείγματα είναι πολλά και σε αυτά πρόσφατα προστέθηκε η σχεδιαζόμενη εκτροπή του ποταμού Αώου, στο κέντρο του πιο άγριου οικοσυστήματος της χώρας μας, στο Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου. Με τον μανδύα του σεβασμού στο περιβάλλον, σχεδιάζονται αλλαγές στο υδάτινο δυναμικό του ποταμού, που με βεβαιότητα θα υποβαθμίσουν την οικολογική αξία της περιοχής. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε μιλώντας για τις κακόμοιρες αρκουδίτσες, αλλά προτιμούμε να δημοσιεύσουμε την μελέτη του Άρη Λεονταρίτη (Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ) που αναλύει την ουσία του προβλήματος.
Η ΣΧΕΔΙΑΖΟΜΕΝΗ «ΕΚΤΡΟΠΗ» ΤΟΥ ΠΟΤΑΜΟΥ ΑΩΟΥ. ΜΥΘΟΣ ΚΑΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Άρης Λεονταρίτης, Μηχανολόγος Μηχανικός ΕΜΠ
Περιγραφή του έργου - Ενεργειακή Απόδοση
Το προτεινόμενο έργο από τον επενδυτή Δ.Ε.Η. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ-ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε. «Αξιοποίηση υδατικού δυναμικού Πίνδου με πολλαπλή και πολυδύναμη χρήση νερού και υδροηλεκτρική εκμετάλλευση» προβλέπει την απόληψη 70 εκ. κυβικών μέτρων ετησίως στη θέση Σμιξώματα (συμβολή του ποταμού Αώου με το Αρκουδόρεμα στα όρια του Δρυμού της Βάλια Κάλντα) πάνω στον ρου του ποταμού Αώου, 3,5 χλμ ανάντη του οικισμού Βωβούσα. Η μέση ετήσια εκροή στο σημείο αυτό είναι, σύμφωνα με τον επενδυτή, 109 εκ. κυβικά μέτρα ενώ προβλέπεται οικολογική παροχή 0,421 m3/s νερού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Δηλαδή η απόληψη θα αφορά το 70% περίπου των νερών που δημιουργούν τώρα τη φυσιογνωμία του ποταμού. Το νερό στη συνέχεια θα προωθείται στον ταμιευτήρα Πηγών Αώου μέσω δύο αντλιοστασίων συνολικής ισχύος 23 ΜW και γεωμετρικού ύψους άντλησης της τάξεως των 350 μέτρων. Για την άντληση του νερού υπολογίζεται ότι θα δαπανώνται περίπου 83 Gwh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, οι οποίες ισοδυναμούν με την έκλυση 70.550 τόνων διοξειδίου του άνθρακα.
Το προτεινόμενο έργο από τον επενδυτή Δ.Ε.Η. ΑΝΑΝΕΩΣΙΜΕΣ-ΤΕΡΝΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ Α.Ε. «Αξιοποίηση υδατικού δυναμικού Πίνδου με πολλαπλή και πολυδύναμη χρήση νερού και υδροηλεκτρική εκμετάλλευση» προβλέπει την απόληψη 70 εκ. κυβικών μέτρων ετησίως στη θέση Σμιξώματα (συμβολή του ποταμού Αώου με το Αρκουδόρεμα στα όρια του Δρυμού της Βάλια Κάλντα) πάνω στον ρου του ποταμού Αώου, 3,5 χλμ ανάντη του οικισμού Βωβούσα. Η μέση ετήσια εκροή στο σημείο αυτό είναι, σύμφωνα με τον επενδυτή, 109 εκ. κυβικά μέτρα ενώ προβλέπεται οικολογική παροχή 0,421 m3/s νερού καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Δηλαδή η απόληψη θα αφορά το 70% περίπου των νερών που δημιουργούν τώρα τη φυσιογνωμία του ποταμού. Το νερό στη συνέχεια θα προωθείται στον ταμιευτήρα Πηγών Αώου μέσω δύο αντλιοστασίων συνολικής ισχύος 23 ΜW και γεωμετρικού ύψους άντλησης της τάξεως των 350 μέτρων. Για την άντληση του νερού υπολογίζεται ότι θα δαπανώνται περίπου 83 Gwh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, οι οποίες ισοδυναμούν με την έκλυση 70.550 τόνων διοξειδίου του άνθρακα.
Από τη συνολική ποσότητα των αντλούμενων υδάτων, 50 εκ. κυβικά μέτρα νερού θα οδηγούνται στη λίμνη Παμβώτιδα μέσω των μικρών ΥΗΕ Γρεβενιτίου (3,5 MW) και Παμβώτιδας (5,3 MW) που προβλέπεται να κατασκευαστούν. Στη συνέχεια, μια ποσότητα των υδάτων που θα υπερχειλίζει από τη Λίμνη Παμβώτιδα θα διέρχεται από το ΜΥΗΕ Καλαμά (4,4 MW) που πρόκειται επίσης να κατασκευαστεί. Σύμφωνα με τον επενδυτή, συνολικά θα παράγονται ετησίως 96,3 GWh ηλεκτρικής ενέργειας. Η υπολειπόμενη ποσότητα των 20 εκ. κυβικών μέτρων νερού (20 hm3) διατίθεται προς αξιοποίηση από τον Υδροηλεκτρικό Σταθμό (ΥΗΣ) Πηγών Αώου. Η εκτιμώμενη ετήσια παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας υπολογίστηκε σε 30,6 GWh. Στη συνέχεια η ποσότητα αυτή των υδάτων οδηγείται μέσω των ποταμών Μετσοβίτικου και Αράχθου στους ΥΗΣ Πουρνάρι Ι+ΙΙ, όπου δύναται να παραγάγει 4,1 Gwh ηλεκτρικής ενέργειας σε ετήσια βάση. Επίσης, όταν ολοκληρωθεί ο υπό κατασκευή, αλλά σε στάσιμη κατάσταση ΥΗΣ Μετσοβίτικου, θα υπάρχει η δυνατότητα περαιτέρω παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της τάξης των 4,2 GWh ετησίως.
Συνολικά, λοιπόν, το έργο δύναται να παραγάγει περίπου 134 GWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, ενώ οι ιδιοκαταναλώσεις ανέρχονται σε 83 Gwh. Επομένως το ετήσιο ενεργειακό κέρδος του έργου ανέρχεται σε 50,1 GWh «καθαρής» ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ισοδυναμούν με την αποφυγή έκλυσης 43.260 τόνων διοξειδίου του άνθρακα για τη χώρα.
Κριτική - Επιπτώσεις
Για την κάλυψη της απαιτούμενης ισχύος των αντλιοστασίων πιθανότατα απαιτείται η κατασκευή δικτύου υψηλής τάσης μέχρι την θέση υδροληψίας αλλά και μέχρι τη θέση του δεύτερου αντλιοστασίου. Η χωροθέτηση τόσο του δικτύου, όσο και του αγωγού μεταφοράς και των αντλιοστασίων αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου προβληματισμού, καθώς θα διέρχονται από προστατευόμενες περιοχές (Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, περιοχές Natura, Εθνικός Δρυμός Βάλια Κάλντα). Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έχει γνωμοδοτήσει αρνητικά για το έργο εκφράζοντας έντονους προβληματισμούς σχετικά με τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις. Σε έγγραφό του Φορέα προς τη Γενική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΚΑ χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Η πραγματοποίηση του υπό συζήτηση έργου στην περιοχή θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την οικολογική ισορροπία στην οποία έχουν περιέλθει τα φυσικά οικοσυστήματα της ευρύτερης περιοχής, μετά και την αρχική δέσμευση ποσοτήτων νερού από τις πηγές του Αώου. Ήδη η έλλειψη νερού στη ροή του ποταμού Αώου είναι εμφανής και ανησυχητική σε διάφορες περιόδους. Η περαιτέρω δέσμευση ποσοτήτων υδάτων από το υδρολογικό σύστημα του Αώου είναι προφανές ότι θα δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα, αφενός στην περιοχή εγκατάστασης, αλλά και σε περιοχές όπου διέρχεται ο ποταμός, περιοχές ενταγμένες στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000, δημιουργώντας έτσι θέματα συνοχής και συνέχειας του δικτύου, προστασίας και διαχείρισής του. Οι επιπτώσεις που θα προκύψουν από το προτεινόμενο έργο, δεν μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια εκ των προτέρων, αλλά είναι βέβαιο πως θα είναι ιδιαίτερα αρνητικές για την οικολογική δομή, συγκρότηση και υπόσταση, τόσο του ποτάμιου συστήματος, αλλά και των ζωνών διέλευσης των αγωγών. Τελικά το περιβαλλοντικό κόστος εκτιμάται ότι θα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο από το όποιο αναμενόμενο όφελος, που θα προκύψει από την παραγωγή ενέργειας.»
Άλλωστε, στον ταμιευτήρα του ΥΗΣ Πηγών Αώου δεσμεύονται ήδη 100 εκ. κυβικά μέτρα νερού το χρόνο, τα οποία εκτρέπονται από τον φυσικό ρου του ποταμού στον ποταμό Μετσοβίτικο, μειώνοντας την ετήσια απορροή του ποταμού στην περιοχή της Βωβούσας σχεδόν κατά το ήμισυ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το τμήμα του ποταμού κατάντη του ταμιευτήρα έως τη θέση Σμιξώματα έχει χαρακτηριστεί ως Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σώμα (ΙΤΥΣ) σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά της Ε.Ε. (2000/60/ΕΚ). Η επιπλέον επιβάρυνση του ποταμού θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάταξη και του υπόλοιπου τμήματος του ποταμού στα ΙΤΥΣ, με ότι συνεπάγεται αυτό αναφορικά με τους περιβαλλοντικούς στόχους που θα τεθούν για τον ποταμό από τα Διαχειριστικά Σχέδια Υδάτων. Ως αντεπιχείρημα, η εταιρία επικαλείται το γεγονός ότι η ποσότητα των υδάτων που θα αντληθεί (70 hm3), αντιστοιχεί στο 3,3% της υπερετήσιας εκροής του ποταμού Αώου στα σύνορα με την Αλβανία (2.132,4 hm3), ποσότητα θεωρητικά ασήμαντη. Σημειώνεται, όμως, ότι μερικά μόλις μέτρα ανάντη της εκροής του στην Αλβανία, ο Αώος συμβάλλει με τον ποταμό Σαραντάπορο (μέση υπερετήσια εκροή 675,8 hm3 ή 31,7 % της υπερετήσιας εκροής του ποταμού Αώου στην Αλβανία), ενώ μερικά χιλιόμετρα ανάντη συμβάλλει με τον Ποταμό Βοϊδομάτη (672 hm3 και 31,5% αντίστοιχα).
Πέραν του «πράσινου» ενεργειακού οφέλους, βασικό επιχείρημα του επενδυτή είναι ο εμπλουτισμός και η εξυγίανση της λίμνης Παμβώτιδας, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ρύπανσης και ευτροφισμού. Ωστόσο, η πρόσθετη ροή υδάτων από το εν λόγω έργο θα έχει αμφίβολα έως ασήμαντα αποτελέσματα ενώ οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι σίγουρα σημαντικές όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Ο περιβαλλοντικός χαρακτήρας του έργου είναι επομένως αβάσιμος. Σε κάθε περίπτωση, το έργο έχει χαρακτηριστεί ως υδροηλεκτρικό (ΥΠΕΚΑ, 2013) ερχόμενο σε αντίθεση με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά η οποία απαγορεύει την μεταφορά υδάτων σε άλλη λεκάνη περιοχής εκτός εάν πρόκειται για έργα ύδρευσης ή έργα που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση άλλων περιβαλλοντικών προβλημάτων και ταυτόχρονα αποτελούν και τη μοναδική εφικτή λύση, κάτι που δεν ισχύει εν προκειμένω.
Τέλος, σημειώνεται ότι πέραν του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, τα Δημοτικά Συμβούλια του Δήμου Ζαγορίου και του Δήμου Κόνιτσας έχουν λάβει ομόφωνη απόφαση ενάντια στην υλοποίηση του έργου, ενώ αρνητικά έχει γνωμοδοτήσει και το τμήμα Ηπείρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας στην εκτίμησή του για την κατάσταση των νερών του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων.
Συνολικά, λοιπόν, το έργο δύναται να παραγάγει περίπου 134 GWh ηλεκτρικής ενέργειας ετησίως, ενώ οι ιδιοκαταναλώσεις ανέρχονται σε 83 Gwh. Επομένως το ετήσιο ενεργειακό κέρδος του έργου ανέρχεται σε 50,1 GWh «καθαρής» ηλεκτρικής ενέργειας, οι οποίες ισοδυναμούν με την αποφυγή έκλυσης 43.260 τόνων διοξειδίου του άνθρακα για τη χώρα.
Κριτική - Επιπτώσεις
Για την κάλυψη της απαιτούμενης ισχύος των αντλιοστασίων πιθανότατα απαιτείται η κατασκευή δικτύου υψηλής τάσης μέχρι την θέση υδροληψίας αλλά και μέχρι τη θέση του δεύτερου αντλιοστασίου. Η χωροθέτηση τόσο του δικτύου, όσο και του αγωγού μεταφοράς και των αντλιοστασίων αποτελεί αντικείμενο ιδιαίτερου προβληματισμού, καθώς θα διέρχονται από προστατευόμενες περιοχές (Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου, περιοχές Natura, Εθνικός Δρυμός Βάλια Κάλντα). Ο Φορέας Διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έχει γνωμοδοτήσει αρνητικά για το έργο εκφράζοντας έντονους προβληματισμούς σχετικά με τις περιβαλλοντικές του επιπτώσεις. Σε έγγραφό του Φορέα προς τη Γενική Γραμματεία Υδάτων του ΥΠΕΚΑ χαρακτηριστικά αναφέρεται: «Η πραγματοποίηση του υπό συζήτηση έργου στην περιοχή θα επηρεάσει σε μεγάλο βαθμό την οικολογική ισορροπία στην οποία έχουν περιέλθει τα φυσικά οικοσυστήματα της ευρύτερης περιοχής, μετά και την αρχική δέσμευση ποσοτήτων νερού από τις πηγές του Αώου. Ήδη η έλλειψη νερού στη ροή του ποταμού Αώου είναι εμφανής και ανησυχητική σε διάφορες περιόδους. Η περαιτέρω δέσμευση ποσοτήτων υδάτων από το υδρολογικό σύστημα του Αώου είναι προφανές ότι θα δημιουργήσει ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα, αφενός στην περιοχή εγκατάστασης, αλλά και σε περιοχές όπου διέρχεται ο ποταμός, περιοχές ενταγμένες στο οικολογικό δίκτυο Natura 2000, δημιουργώντας έτσι θέματα συνοχής και συνέχειας του δικτύου, προστασίας και διαχείρισής του. Οι επιπτώσεις που θα προκύψουν από το προτεινόμενο έργο, δεν μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια εκ των προτέρων, αλλά είναι βέβαιο πως θα είναι ιδιαίτερα αρνητικές για την οικολογική δομή, συγκρότηση και υπόσταση, τόσο του ποτάμιου συστήματος, αλλά και των ζωνών διέλευσης των αγωγών. Τελικά το περιβαλλοντικό κόστος εκτιμάται ότι θα είναι δυσανάλογα μεγαλύτερο από το όποιο αναμενόμενο όφελος, που θα προκύψει από την παραγωγή ενέργειας.»
Άλλωστε, στον ταμιευτήρα του ΥΗΣ Πηγών Αώου δεσμεύονται ήδη 100 εκ. κυβικά μέτρα νερού το χρόνο, τα οποία εκτρέπονται από τον φυσικό ρου του ποταμού στον ποταμό Μετσοβίτικο, μειώνοντας την ετήσια απορροή του ποταμού στην περιοχή της Βωβούσας σχεδόν κατά το ήμισυ. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το τμήμα του ποταμού κατάντη του ταμιευτήρα έως τη θέση Σμιξώματα έχει χαρακτηριστεί ως Ιδιαίτερα Τροποποιημένο Υδάτινο Σώμα (ΙΤΥΣ) σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά της Ε.Ε. (2000/60/ΕΚ). Η επιπλέον επιβάρυνση του ποταμού θα έχει ως αποτέλεσμα την κατάταξη και του υπόλοιπου τμήματος του ποταμού στα ΙΤΥΣ, με ότι συνεπάγεται αυτό αναφορικά με τους περιβαλλοντικούς στόχους που θα τεθούν για τον ποταμό από τα Διαχειριστικά Σχέδια Υδάτων. Ως αντεπιχείρημα, η εταιρία επικαλείται το γεγονός ότι η ποσότητα των υδάτων που θα αντληθεί (70 hm3), αντιστοιχεί στο 3,3% της υπερετήσιας εκροής του ποταμού Αώου στα σύνορα με την Αλβανία (2.132,4 hm3), ποσότητα θεωρητικά ασήμαντη. Σημειώνεται, όμως, ότι μερικά μόλις μέτρα ανάντη της εκροής του στην Αλβανία, ο Αώος συμβάλλει με τον ποταμό Σαραντάπορο (μέση υπερετήσια εκροή 675,8 hm3 ή 31,7 % της υπερετήσιας εκροής του ποταμού Αώου στην Αλβανία), ενώ μερικά χιλιόμετρα ανάντη συμβάλλει με τον Ποταμό Βοϊδομάτη (672 hm3 και 31,5% αντίστοιχα).
Πέραν του «πράσινου» ενεργειακού οφέλους, βασικό επιχείρημα του επενδυτή είναι ο εμπλουτισμός και η εξυγίανση της λίμνης Παμβώτιδας, η οποία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ρύπανσης και ευτροφισμού. Ωστόσο, η πρόσθετη ροή υδάτων από το εν λόγω έργο θα έχει αμφίβολα έως ασήμαντα αποτελέσματα ενώ οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι σίγουρα σημαντικές όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Ο περιβαλλοντικός χαρακτήρας του έργου είναι επομένως αβάσιμος. Σε κάθε περίπτωση, το έργο έχει χαρακτηριστεί ως υδροηλεκτρικό (ΥΠΕΚΑ, 2013) ερχόμενο σε αντίθεση με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Νερά η οποία απαγορεύει την μεταφορά υδάτων σε άλλη λεκάνη περιοχής εκτός εάν πρόκειται για έργα ύδρευσης ή έργα που συμβάλλουν στην αντιμετώπιση άλλων περιβαλλοντικών προβλημάτων και ταυτόχρονα αποτελούν και τη μοναδική εφικτή λύση, κάτι που δεν ισχύει εν προκειμένω.
Τέλος, σημειώνεται ότι πέραν του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, τα Δημοτικά Συμβούλια του Δήμου Ζαγορίου και του Δήμου Κόνιτσας έχουν λάβει ομόφωνη απόφαση ενάντια στην υλοποίηση του έργου, ενώ αρνητικά έχει γνωμοδοτήσει και το τμήμα Ηπείρου του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδας στην εκτίμησή του για την κατάσταση των νερών του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων.
πηγή: www.naturagraeca.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου