Νίκος Ιωάννου: Να μη χαθεί ο παραποτάμιος ορεινός κοινοτικός πολιτισμός του Αώου!

Κάθε τοπική κοινωνία έχει το δικαίωμα άρνησης σε οποιονδήποτε κεντρικό σχεδιασμό που την αφορά

Η ομιλία του Νίκου Ιωάννου (Πανελλαδική Κίνηση ενάντια στην εκτροπή του Αχελώου) στην εκδήλωση του Σαββάτου, 10 Αυγούστου 2013 στο κάμπινγκ στη Βωβούσα με θέμα
"Νερό-Ενέργεια: Δημόσια, φυσικά αγαθά στο στόχαστρο των εταιρειών"


Η γη δεν έχει ανάγκη. Εμείς έχουμε ανάγκη. Αν γίνει η εκτροπή του εναπομείναντος Αώου, η γη ως γη δεν θα πάθει τίποτα. Αυτό που θα αλλάξει, αυτό που θα καταστραφεί είναι το δικό μας περιβάλλον. Το περιβάλλον του ανθρώπου. Στην προκειμένη περίπτωση η καταστροφή του Αώου σημαίνει καταστροφή ενός ορεινού –κοινοτικού- πολιτισμού.
Το έχουμε δει αυτό το έργο. Στην καταστροφή του πολιτισμού των παραποτάμιων ορεινών κοινοτήτων του Αχελώου, τη δεκαετία του ’60 με το φράγμα των Κρεμαστών, τη δεκαετία του ’70 με το φράγμα του Καστρακίου, τη δεκαετία του ’80 με το φράγμα της Μεσοχώρας στη νότια Πίνδο ως έργο που αφορούσε κυρίως την εκτροπή του Αχελώου. (Σήμερα με την εκτροπή να μπαίνει σε αναμονή επιχειρούν να βάλουν στο προσκήνιο την ενεργιακή σημασία του έργου της Μεσοχώρας και της Συκιάς, μια τακτική που κατά τη γνώμη μου στηρίζεται στα σχέδια των εργολάβων κατασκευαστών και των προμηθευτών του εξοπλισμού της υποδομής και της συντήρησης οι οποίοι στο τέλος θα διεκδικήσουν και τη λειτουργία αυτών των φραγμάτων. Ας θυμηθούμε τις πιέσεις του Πούτιν προς τον Κ. Καραμανλή για τα δύο αυτά φράγματα.)
Ας αφήσουμε όμως αυτή την παρένθεση κι ας επιστρέψουμε στους ορεινούς κοινοτικούς πολιτισμούς. Το ποίημα, πραγματικό ποίημα, της Τουρκάλας γιαγιάς που ακούσαμε χτες από τους Τούρκους συντρόφους είναι η καλύτερη περιγραφή μιας καταστροφής ορεινού κοινοτικού πολιτισμού. Ας πάει μακριά η Ισταμπούλ,  ας πάει μακριά η Αθήνα, ας πάει μακριά το Αγρίνιο, ας πάνε μακριά τα Γιάννενα ακούγονται να φωνάζουν οι νεκροί μέσα στις σήραγγες των υδροηλεκτρικών φραγμάτων και στις σήραγγες των εκτροπών. Ακούγονται αυτές οι φωνές μέχρι και σήμερα, 45 χρόνια αργότερα, μέσα στη σήραγγα του φράγματος των Κρεμαστών, λένε οι εναπομείναντες ντόπιοι και είναι οι φωνές των συγγενών και των συγχωριανών του που τους έφαγε το έργο για ένα κομμάτι ψωμί. Το 2006 έπεσαν τόσο πολύ τα νερά της γερασμένης πια τεχνητής λίμνης των Κρεμαστών όπου βρέθηκαν στην επιφάνεια ορεινοί οικισμοί και νεκροταφεία με διαλυμένους τάφους και κόκκαλα να επιπλέουν στα ακρόνερα. Επρόκειτο για ευρήματα ενός πολιτισμού, όχι αρχαίου, αλλά που πέθανε μόλις πριν από 45 χρόνια. Ελάχιστοι κοινωνοί του ζουν ακόμη για να μας το επιβεβαιώνουν.
Τότε, η ανάπτυξη ήταν η κυρίαρχη ιδεολογία και διαπερνούσε όλες τις άλλες που ήδη βρίσκονταν στην ανυπαρξία. Δεξιοί, αριστεροί, αναρχικοί, οι πάντες τότε στην Ελλάδα ήταν με την ανάπτυξη. Σήμερα η ανάπτυξη χάνει τη λάμψη της. Από όπου περνάει αφήνει πίσω της κατεστραμμένες κοινωνίες. Τη δεκαετία του ’60 το φράγμα του Ασουάν εξαφάνισε παραποτάμιες αγροτικές κοινότητες, αφού το τέλος των πλημμυρών του Νείλου σήμανε και το τέλος των πλούσιων καλλιεργιών. Αποτέλεσμα η μετανάστευση στα αστικά κέντρα. Την ίδια εποχή τα αλιεύματα στη θάλασσα που επηρεάζεται από το Δέλτα του Νείλου, δηλαδή από την Αίγυπτο μέχρι το Λίβανο, μειώνονται δραματικά με αποτέλεσμα την εξαφάνιση ψαράδικων κοινοτήτων και τον διασκορπισμό χιλιάδων Αιγύπτιων ψαράδων σε όλον τον κόσμο. Την ίδια εποχή πάλι, με τα φράγματα του Αχελώου (που συνεχίζονται μέχρι και σήμερα) εξαφανίζονται τα ορεινά παραποτάμια χωριά, προκαλώντας αναγκαστική μετανάστευση, και μειώνονται στο ⅓ τα αλιεύματα στη θάλασσα που επηρεάζουν οι εκβολές του ποταμού, λαβωμένες ήδη από την εποχή του ’30.
Αυτά είναι δύο μεγάλα παραδείγματα από τα χιλιάδες που θα μπορούσαμε να αναφέρουμε, που συνέβησαν και συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο από την Κίνα ως την Αμερική.
Οι κοινωνίες παντού αντιστέκονται. Αλλού κερδίζουν αυτές, αλλού κερδίζει η ανάπτυξη, το κέρδος και ο καιροσκοπισμός.
Κάθε τοπική κοινωνία έχει το δικαίωμα άρνησης σε οποιονδήποτε κεντρικό σχεδιασμό που την αφορά. Όταν μάλιστα δεν έχει ρωτηθεί για αυτό, δεν έχει άλλο δρόμο από το να ακυρώσει στην πράξη την οποιαδήποτε απόφαση απειλεί την ύπαρξή της. Κάθε τέτοιου είδους παρέμβαση στο ανθρώπινο περιβάλλον πρέπει να κυρώνεται μόνο από την τοπική κοινωνία η οποία βεβαίως για να το πετύχει αυτό οφείλει να δραστηριοποιείται, να είναι ανοιχτή στη γνώση και την πληροφορία και να συγκροτεί δίκτυα επικοινωνίας και αλληλεγγύης.
Φυσικά, αν προσπαθήσουμε να μετρήσουμε τον Αώο σε χρηματική ή χρηματιστηριακή αξία για να αποδείξουμε την ανάγκη προστασίας του, μπαίνουμε σε ένα γήπεδο όπου κερδισμένος είναι από πριν το κράτος και τα εταιρικά λόμπυ.
Εμείς πρέπει να μετρήσουμε την κοινωνική αξία του Αώου και σε αυτό το γήπεδο, είναι σίγουρο πως θα χρειαστεί να παλέψουμε πολύ, αλλά μόνο σε αυτό το γήπεδο μπορούμε να κερδίσουμε.
Χωρίς να λέμε μεγάλες κουβέντες, όπως σε όλα τα ζητήματα, έτσι και στον Αώο, η άρνηση της οποιασδήποτε παρέμβασης πρέπει να τεθεί ως φραγμός στα σχέδια κυβέρνησης, εργολάβων και προμηθευτών. Προτείνω αυτό να το συζητήσουμε και να το αποφασίσουμε εδώ σήμερα όλοι οι συμμετέχοντες σε αυτό το camping που αποτελεί μια σημαντική πολιτική πράξη. Το βράδυ στο χωριό, στην εκδήλωση που θα γίνει εκεί το camping να προτείνει μια δράση με όλους τους κατοίκους της Βοβούσας, με τους κατοίκους της Κόνιτσας και των Ιωαννίνων.
Νομίζω πως οι τοπικές κοινωνίες αυτού του ζωογόνου ορεινού όγκου μπορούν να χτίσουν πάνω στη νίκη του Αώου μια νέα αντίληψη για την ίδια την ύπαρξή τους
Εδώ όμως σήμερα εκτός από τον Αώο βρίσκονται και άλλα ποτάμια. Είναι ο Άραχθος, είναι ο Αχελώος, είναι το ποτάμι της Κοιλάδας των Ξένων στον Πόντο και νομίζω ότι εδώ είναι και το πνεύμα όλων των ποταμών και των νερών του κόσμου. Ίσως θα μπορούσαν να γίνουν τρεις ταυτόχρονες εκδηλώσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ισταμπούλ για τα 500 φράγματα στην Ελλάδα και τα 2.000 στην Τουρκία, για τις ιδιωτικοποιήσεις στην ύδρευση και για τα συγκεκριμένα ποτάμια μας.
Κάτω τα χέρια από το νερό!

Δευτερολογία: Κανένα οικοσύστημα του οποίου η αλυσίδα έσπασε από την ανθρώπινη παρέμβαση δεν επανήλθε στην πρότερή του κατάσταση. Μπορεί να δημιουργηθεί ένα άλλο, συνήθως υποσύστημα, σαν τη λίμνη Πλαστήρα ή τη λίμνη Κερκίνη. Φωτεινό παράδειγμα ένα σημαντικό κομμάτι της λιμνοθάλασσας Αιτωλικού στα Σταμνά όπου 40 χρόνια μετά την καταστροφική παρέμβαση δεν επανήλθε ακόμα και ούτε πρόκειται αυτό να συμβεί ποτέ. Οι Γιαννιώτες, αν θέλουν να προστατέψουν την Παμβώτιδα, θα πρέπει να ξαναδούν τη σχέση τους με αυτήν. Γιατί σε αυτή τη σχέση των Γιαννιωτών με τη λίμνη οφείλεται το σημερινό κατάντημά της.